Görgü Tanığı İfade Vermek Zorunda mı? Öğrenmenin Pedagojik Tanıklığı Üzerine
Bir eğitimci olarak, her gün öğrenmenin dönüştürücü gücüne tanıklık ediyorum. Bir öğrencinin bir kavramı ilk kez anladığı an, yalnızca bir bilgi edinimi değil; aynı zamanda bir farkındalık doğumudur. Öğrenme, bir tür tanıklık sürecidir — birey, kendi düşünce biçimine şahit olur. Bu noktada şu soruyu sormak anlamlıdır: “Görgü tanığı ifade vermek zorunda mı?”
Bu soru hukukî bir bağlamda yöneltilse de, eğitsel bir açıdan ele alındığında çok daha derin anlamlar taşır. Çünkü öğrenme de bir “ifade” biçimidir. Her öğrenci, öğrendiklerine tanıklık eder; her öğretmen, o tanıklığın ifadesini yönlendirir. Eğitim, yalnızca bilgiyi aktarmak değil, aynı zamanda bireyin gördüklerini, yaşadıklarını ve anladıklarını anlamlandırmasını sağlamaktır.
Pedagojik Perspektiften Görgü Tanıklığı: Öğrenmeye Şahit Olmak
Pedagojik açıdan “görgü tanığı” olmayı, öğrencinin öğrenme sürecindeki farkındalığı olarak düşünebiliriz. Öğrenci, bir olaya, bir bilgiye veya bir duruma şahit olduğunda, bu deneyim onun bilişsel yapısında iz bırakır.
Tıpkı bir olayın görgü tanığının gözlemlerini ifade etmesi gibi, öğrenen birey de deneyimlerini anlamlandırmak zorundadır. Bu anlamda her öğrenci, kendi öğrenme sürecinin “tanığı” ve “ifade edeni”dir.
İfade vermek bu bağlamda, bilginin sadece alınması değil, yeniden üretilmesi anlamına gelir.
Bir öğrenci, öğrendiği şeyi anlatabiliyorsa, öğrenme tamamlanmıştır.
Anlatamıyorsa, hâlâ gözlem aşamasındadır.
Bu durum, Piaget’in bilişsel gelişim teorisinde açıkça görülür. Piaget’ye göre öğrenme, aktif katılımla gerçekleşir. Yani birey, yalnızca bilgiyi gözlemleyerek değil, onu anlamlandırarak öğrenir. Bir anlamda her öğrenci, kendi öğrenmesinin “görgü tanığı”dır ve bu tanıklığı “ifade” etmedikçe öğrenme döngüsü tamamlanmaz.
Öğrenme Teorileri Işığında: Sessiz Tanıklık mı, Aktif İfade mi?
Eğitimde iki tür tanıklık vardır: pasif ve aktif.
Pasif tanıklık, öğrencinin bilgiyi duyması, görmesi ama onu içselleştirmemesidir. Aktif tanıklık ise bilginin sorgulanması, tartışılması ve dönüştürülmesidir. Vygotsky’nin sosyokültürel öğrenme teorisi, tam da bu noktada devreye girer.
Vygotsky’ye göre bilgi, bireyler arası etkileşimle gelişir. Öğrenen kişi, toplumsal bir bağlamda “ifade vererek” öğrenir. Bu ifade, bir tartışma, bir sunum, hatta bir yazılı yorum bile olabilir.
Yani pedagojik olarak sorarsak: “Görgü tanığı ifade vermek zorunda mı?”
Evet, çünkü öğrenme, ifade edilmeden kalırsa unutulur.
Öğrenilen bilgi dile dökülmedikçe, zihinsel olarak kalıcı hale gelmez.
İfade Etmenin Pedagojik Gücü
İfade vermek, eğitimde yalnızca bilgi aktarımı değil, öz farkındalık kazanmaktır. Öğrenciler, öğrendiklerini anlatırken aslında kendi düşünme biçimlerini yeniden keşfederler.
Bir öğretmen olarak, öğrencilerin “ben böyle düşünüyorum çünkü…” dediği o an, pedagojik olarak en değerli andır. Çünkü o ifade, içsel bir tanıklığın dışavurumudur.
Dewey’in deneyimsel öğrenme yaklaşımı bu noktayı destekler. Dewey’e göre bilgi, yaşanarak ve yansıtılarak öğrenilir.
Eğer öğrenci gördüğüne tanıklık eder ama onu yorumlamazsa, öğrenme yüzeyde kalır.
Fakat tanıklığını söze, yazıya ya da bir eyleme dönüştürürse, bilgi davranışa dönüşür — yani öğrenme gerçekleşir.
Bireysel ve Toplumsal Etkiler: Sessiz Kalmak mı, Paylaşmak mı?
Toplumsal düzeyde düşünürsek, öğrenmenin de bir tür “tanıklık paylaşımı” olduğunu söyleyebiliriz.
Eğitim, bireyin deneyimini başkalarıyla paylaşabilme cesaretidir.
Eğer herkes öğrendiğini kendine saklarsa, toplum ortak bir öğrenme kültürünü kaybeder.
Bu bağlamda, görgü tanığının ifade vermesi, toplumsal ilerlemenin bir metaforudur.
Bir birey, bilgiyi paylaşmazsa, sadece kendini değil, çevresini de öğrenmeden mahrum bırakır.
Öğretmenlerin deneyimlerini paylaşmaması, öğrencilerin fikirlerini dile getirmemesi veya toplumun eleştirel düşünceden kaçınması — bunların hepsi “sessiz tanıklık” hâlidir.
Ve eğitim tarihinde, sessizlik hiçbir zaman ilerlemeyi getirmemiştir.
Provokatif Sorular: Kendi Öğrenmenize Tanık Oluyor musunuz?
– Öğrendiklerinizin ne kadarını başkalarına ifade edebiliyorsunuz?
– Sessiz bir tanık mısınız, yoksa öğrenmenizin anlatıcısı mı?
– Gördüklerinizi, yaşadıklarınızı ve düşündüklerinizi paylaşmak sizin için bir sorumluluk mu, yoksa bir yük mü?
– Eğitim sistemimiz, öğrenciyi ifade eden bir birey mi, yoksa sadece gözlemleyen bir tanık mı haline getiriyor?
Sonuç: Görgü Tanıklığı ve Eğitimin İfadesi
Sonuç olarak, “Görgü tanığı ifade vermek zorunda mı?” sorusuna pedagojik açıdan bakarsak, yanıt evettir — çünkü öğrenme, ifade edilmedikçe tamamlanmaz.
Her öğrenci, kendi öğrenme sürecine tanıklık eder; ancak onu paylaştığında, öğreticiye dönüşür.
Eğitim, bireyin yalnızca bilgiye şahit olması değil, o bilgiyi yeniden üretmesidir.
Gerçek öğrenme, tanıklığı anlatıya dönüştürmektir.
Ve belki de kendimize sormamız gereken en önemli soru şudur: “Ben, kendi öğrenmemin görgü tanığı mıyım, yoksa onun sessiz seyircisi mi?”